شهادت کذب چیست؟
جولای 6, 2020
وکیل کار
جولای 8, 2020
انواع مجازات بر اساس قانون
به خاطر وجود انواع جرم انواع مجازات مختلف هم به وجود آمده است
به صورتی که برای هر جرمی مجازاتی متناسب با آن در نظر گرفته شده است.
تا اجرای عدالت به نحو احسنت انجام شود.
در نتیجه آشنایی با انواع جرم و انواع مجازات می تواند ما را در مسیر عدالت خواهی بیشتر کمک کند.
مجازات یا کیفر به معنای جزای کار و سزای عمل است.
مجازات به معنای واکنش جامعه به عمل مجرمانه ای است که علاوه بر آسیب زدن به قربانی، وجدان جامعه را هم جریحه دار کرده است.
دسته بندی انواع مجازات
هر مجازاتی که در قانون پیش بینی شده است را می توان در یکی از دسته بندی های زیر قرار دهیم:
1-مجازات اصلی؛
2-مجازات تکمیلی؛
3-مجازات تبعی.
در ادامه به بررسی هر کدام از این مجازات ها و احکام مربوط به آن ها خواهیم پرداخت.
انواع مجازات اصلی
مجازات اصلی مجازاتی است که حسب مورد و به طور خاص در قوانین جزایی برای هر جرمی پیشبینی میشود.
به این معنا که در نص صریح قانون هم به جرم و هم به مجازات آن دقیقا اشاره شده است.
انواع مجازات در قانون که اصلی هستند عبارتند از: حد، دیه، قصاص، تعزیر.
تعریف حد
حد به مجازاتی گفته میشود که نوع و میزان و کیفیت آن در شرع تعیین شده است،
و هر بار که قوانین کیفری اصلاح شود مقررات مربوط به حدود تغییر چندانی نخواهد کرد.
در شرع مشخصات این مجازات از نظر نوع، میزان و کیفیت مشخص شده است،
بهعنوان مثال حد مصرف مشروبات از نوع تازیانه و میزان آن برای زن و مرد هشتاد تازیانه است.
بعضی حد را به معنی تازیانه محدود میکنند در حالی که حد ممکن است مصداقهای مختلفی داشته باشد
مثلاً قطع انگشتان نیز در شرایطی ممکن است حد سرقت باشد.
چه جرایمی مجازات حد را به دنبال دارند
در قانون مجازات اسلامی، تخلفاتی که موجب حدود میشود، نام برده شده اند:
- زنا؛
- لواط؛
- قذف؛
- ارتداد؛
- مساحقه؛
- شرب خمر (نوشیدن مشروبات الکل)؛
- سرقت؛ در صورتی که کلیه شرایط سرقت را برای اجرای حدی دشته باشد؛
- قطع طریق (راهزنی).
دیه
دیه نوعی مجازات مالی است و گاهی شکل جبران خسارت به خود میگیرد و
عبارت است: از مالی که در شرع مقدس برای ایراد جنایت غیرعمدی بر نفس، اعضا و منافع یا جنایت عمدی
در مواردی که قصاص ندارد به موجب قانون مقرر میشود.
میزان دیه ممکن است در شرع تعیین شده باشد در این صورت به آن «دیه مقدر» میگویند
یا ممکن است در شرع میزان دقیق آن تعیین نشده باشد که به آن «دیه غیرمقدر» میگویند.
قصاص
یکی از سنگینترین مجازاتهای موجود در نظام کیفری کشور قصاص است. قصاص بر دو نوع است:
نوع اول قصاص نفس است.
نوع بعدی قصاص عضو است که مجازات اصلی جنایات عمدی بر اعضا و منافع محسوب میشود.
قصاص مجازات «اصلی» این جرایم است اما ممکن است بعد از گذشت اولیای دم یا شاکی به «دیه» تبدیل شود.
در این شرایط دیه مجازات اصلی نیست بلکه به دلیل گذشت و تراضی این مجازات مورد حکم قرار گرفته است.
این مجازات از جمله کیفرهای شرعی بوده و در قرآن آیات زیادی وجود دارد که ناظر به اصل قصاص هستند.
تعزیرات
مشخص است که جرایم تعزیری فقط یک دسته از جرایم را تشکیل میدهند اما جرایم متعددی در دایره جرایم تعزیری قرار میگیرند.
ویژگی مشترک جرایم تعزیری در این است که همه به نوعی نقض مقررات حکومتی و محرمات شرعی محسوب میشوند
بدون آنکه نوع، میزان و چگونگی مجازات آنها در شرع تعیین شده باشد.
به عنوان مثال جرایم رایانهای مانند: کلاهبرداری رایانه ای پیش از این وجود نداشته است
که شرع نوع و میزان مجازات آنها را تعیین کند اما اکنون با توجه به مقتضیات جامعه این اعمال جرم است
و در گروه جرایم تعزیری قرار میگیرد.
بنا بر ماده ۱۸ قانون مجازات اسلامی: «تعزیر مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص یا دیه نیست
و به موجب قانون در موارد ارتکاب محرمات شرعـی یا نقض مقررات حکومتی تعیین و اعمال میگردد.
نوع، مقدار، کیفیت اجرا و مقررات مربوط به تخفیف، تعلیق، سقوط و سایر احکام تعزیر به موجب قانون تعیین میشود.»
مجازات تکمیلی
یکی از انواع مجازات که کمتر شناخته شده است مجازات تکمیلی می باشد.
مطابق با ماده 23 قانون مجازات اسلامی: قاضی می تواند فردی را که به یکی از مجازات های اصلی (قصاص، حدود، دیه و تعزیر)
محکوم شده است را به یکی یا چند تا از مجازات های تکمیلی زیر هم محکوم کند.
البته تعیین مجازات تکمیلی باید متناسب با جرم ارتکابی و خصوصیات جرم و مجرم تعیین شود.
انواع مجازات تکمیلی در قانون
- اقامت اجباری در محل معین؛
- منع از اقامت در محل یا محل های معین؛
- منع از اشتغال به شغل، حرفه یا کار معین؛
- انفصال از خدمات دولتی و عمومی؛
- منع از رانندگی با وسایل نقلیه موتوری و یا تصدی وسایل موتوری؛
- منع از داشتن دسته چک و یا اصدار اسناد تجارتی؛
- منع از حمل سلاح؛
- منع از خروج اتباع ایران از کشور؛
- اخراج بیگانگان از کشور؛
- الزام به خدمات عمومی؛
- منع از عضویت در احزاب، گروه ها و دستجات سیاسی یا اجتماعی؛
- توقیف وسایل ارتکاب جرم یا رسانه یا موسسه دخیل در ارتکاب جرم؛
- الزام به یادگیری حرفه، شغل یا کار معین؛
- الزام به تحصیل؛
- انتشار حکم محکومیت قطعی.
مجازات تبعی
مجازات تبعی مجازاتی است که به صورت خود به خود به مجرم تحمیل می شود و نیازی به ذکر در حکم ندارد
و نتیجه جدا نشدنیِ ناشی از مجازات اصلی است که در قانون برای مجرم در نظر گرفته شده اند.
در واقع این مجازات ها به تبعیت از مجازات اصلی نسبت به مجرم اعمال می شود
به همین دلیل هم به آنها مجازات تبعی گفته می شود.
مجازات تبعی بیشتر مربوط به محرومیت محکوم از یک سری حقوق اجتماعی است.
در قانون برای اجرای مجازات تبعی سه شرط در نظر گرفته شده است:
۱- مجازات تبعی برای جرایم عمدی است؛
۲- مجازات تبعی برای جرایم عمدی ای است که محکومیت کیفری شان قطعی شده باشد؛
۳- مجازات های تبعی بعد از اجرای حکم قابل اجرا هستند؛
در این نوشته نگاهی گذرا داشتیم به انواع مجازات که امیدواریم برای شما مفید بوده باشد.
